We wrześniu 2016 r. Andrzej Walasek zorganizował w budynku przy ulicy Grunwaldzkiej 7 niewielką wystawę pod nazwą „Porwanie”. Pokazał na niej kilkanaście obrazów „porwań” odnoszących się do przemocy wobec kobiet jako istot fizycznie słabszych. Ich twórca sugerował, że miały one pewien związek z malarstwem Paula Cezanne'a, w szczególności, że stanowiły próbę własnej interpretacji jego obrazu pt. „Porwanie”.
Myślę, że warto byłoby rozpocząć dyskusję dotyczącą budowy kąpieliska, które było w latach 70-tych ubiegłego stulecia na ustach nie tylko mieszkańców miasta, ale także sąsiednich miejscowości. Podjęto wówczas współpracę z Kopalnią „Staszic” w Katowicach, która przysłała grupę geofizyków. Prowadzili oni wiercenia w pobliżu Zespołu Szkół Rolniczych w Malinowie na terenie gminy Działdowo i odkryli ogromne źródła czystej wody. Ich zdaniem ilość ta umożliwiłaby zbudowanie zbiornika retencyjnego o długości 1000 m i szerokości 500 m. Mógłby on pełnić także funkcję rekreacyjno-wypoczynkową.
W bieżącym roku przypada 80 rocznica śmierci Józefa Piłsudskiego, a także w wymiarze regionalnym 80 rocznica zbudowania w Działdowie pomnika ku jego czci. Został on umiejscowiony na skrzyżowaniu ulic Chopina i Grunwaldzkiej, gdzie obecnie znajduje się monument poświęcony zamordowanym w obozie działdowskim w latach 1939-1945 rodakom. Miejsce to jest w związku z tym zajęte i miejmy nadzieję, że święte po wsze czasy, upamiętnia bowiem wielką zbrodnię dokonaną na naszym narodzie przez zbirów Hitlera, a wskutek układu Ribbentrop-Mołotow, także Stalina. Pomnik poświęcony Marszałkowi zburzyli Niemcy w 1939 r., podobnie jak posąg wzniesiony dla uczczenia króla Władysława Jagiełły. Niemcy zniszczyli także monument poświęcony bitwie grunwaldzkiej odsłonięty 12 lipca 1931 r. w Uzdowie.
Swoją wypowiedzią pragnę zaproponować dyskusję o sprawie, której realizacja, jeśli uzyska społeczne poparcie, wymagać będzie wielu zabiegów i być może dłuższego czasu na ich realizację. Udział w tworzeniu, w odbudowie pomnika przyczynić się może do pogłębienia więzi łączących wspólnotę lokalną. Dzięki niej w czasie minionych 95 lat udało się mieszkańcom pokonać wiele trudnych problemów, by wyjść na prostą. Ważne jest zrozumienie wspólnego dobra i wspieranie tego, co nas łączy. Zawsze razem można zrobić więcej niż w pojedynkę, zgodnie zresztą z przysłowiem zawierającym mądrą myśl, że w jedności siła. Mówi się też, że zgoda buduje, niezgoda rujnuje, że po zgodzie dwie baby ugotują kluski w jednej wodzie.
Jestem od wielu lat członkiem Towarzystwa Miłośników Ziemi Działdowskiej, które swoją działalnością obejmuje teren powiatu. Interesuje się także 95 latami związku Działdowszczyzny z Polską, wnosi również do tej historii własny wkład – wiadomo, że ziemie tę przyznano Polsce na podstawie 28 artykułu traktatu wersalskiego z dnia 28.06.1919 r. bez plebiscytu. Formalnie jej przejęcie nastąpiło 18 stycznia 1920 r.
Tworzenie wspólnoty lokalnej przez zostało poddane ostrej próbie wskutek agresji Niemiec hitlerowskich i Rosji sowieckiej we wrześniu 1939 r. Lata 1939-1945 to dla mieszkańców czas terroru, niszczenia polskich pomników, zamalowywania polskich napisów na grobach, bicia za mówienie w języku ojczystym, traktowania Polaków jako obywateli drugiej kategorii, likwidacji polskich szkół i placówek kulturalnych, wprowadzenia kontyngentów dla wsi, zmuszania do podpisywania volkslist itp. Hitlerowcy zbudowali też w Działdowie obóz, przez który według różnych szacunków, bo okupanci zacierali ślady zbrodni, od 30 do 50 tys. przedstawicieli polskiej inteligencji – nauczycieli, księży, prawników, urzędników, działaczy ruchu oporu i innych.
Przy okazji obchodzonego 95 lecia warto również wspomnieć o zmianach, jakie zaszły w Polsce po Październiku 1956 r. Mieszkańcy wsi i miast odetchnęli wówczas, gdyż odrzucony został stalinizm jako wyjątkowo zbrodnicza właściwość sowieckiego komunizmu. Przestał istnieć totalny terror komunistycznej propagandy, istniejące w powiecie działdowskim spółdzielnie produkcyjne niemal jednego dnia diabli wzięli, ale tworzyli je na siłę ludzie piekła, stąd poszły, skąd przyszły. Zmniejszono wówczas również kontyngenty okupacyjne dla wsi.
Zbliżający się Zjazd Absolwentów LO nastraja do refleksji nad trudnymi początkami tej szkoły, która rozpoczęła działalność 1 lutego 1945 r. w potwornie trudnych warunkach. W czasie okupacji w jej budynku zorganizowany został szpital dla żołnierzy niemieckich, a po przejściu frontu – sowieckich. Sowieci kradli wówczas na całego, w żywe oczy, brali, co im wpadło w ręce. Zlikwidowali wówczas linię kolejową Działdowo – Ostróda, zabierając szyny i wszystko, co miało jakąkolwiek wartość.
Okazją do niniejszej wypowiedzi jest zbliżający się kolejny Zjazd Absolwentów Liceum Ogólnokształcącego oraz propozycja nazwania ronda w pobliżu szkoły imieniem Zygmunta Grajkowskiego. Kierownictwo LO wspólnie z Radą Rodziców skierowały w tej sprawie wniosek do Rady Miasta.
Pragnę dodać swoje trzy grosze do toczącej się od 70 lat dyskusji na temat zagospodarowania pozostałej po dawnym zamku części gotyckiej. Są to od czasu wojny nagie mury i tylko tę część próbowano doprowadzić do ładu. Nie wypracowano jednak żadnej koncepcji ani nie znaleziono pieniędzy na przywrócenie tym murom dawnej świetności..
Ziemia Działdowska od przyłączenia jej do Polski w 1920 r. zmieniła się nie do poznania. 96 lat temu mieszkało w Działdowie 3,5 tys. mieszkańców, a w powiecie 24 tys. Obecnie przebywa w mieście na stałe 21 tys. obywateli, a w powiecie 65 tys. Tworzenie na terenie tej małej ojczyzny przerwała wojna, w Działdowie istniały 2 obozy: niemiecki i sowiecki, mimo to, szczególnie od 1956 r. rozpoczęto tworzenie, które trwa do dzisiaj. W wielu wypowiedziach opisałem działalność wielu mieszkańców, którzy zarówno w dwudziestoleciu międzywojennym jak i po wojnie robili więcej niż inni, tworzyli postęp, dlatego zasługiwali i zasługują na wyróżnienie, pamięć i szacunek. Listem tę pragnę uzupełnić o kolejne nazwiska i osiągnięcia.